Από τη δημιουργία του Bitcoin το 2009, ο όρος fiat νόμισμα έχει γίνει όλο και πιο διαδεδομένος. Αλλά τι ακριβώς σημαίνει; Στο άρθρο αυτό, θα δούμε την προέλευση του όρου, πώς λειτουργεί, ποια παραδείγματα fiat υπάρχουν και πώς τα κρυπτονομίσματα έχουν αμφισβητήσει τον ρόλο του.
Ο όρος "fiat" προέρχεται από τα λατινικά και σημαίνει περίπου "κατ’ εντολή", δηλαδή μια επίσημη απόφαση με ισχύ νόμου. Έτσι, fiat χρήμα είναι εκείνο που αναγνωρίζεται ως νόμιμο μέσο πληρωμής από το κράτος.
Εκδίδεται και διαχειρίζεται από την κυβέρνηση ή την κεντρική τράπεζα και χρησιμοποιείται στις καθημερινές συναλλαγές για αγαθά και υπηρεσίες.
Από το 2020, όλα τα νομίσματα που διαπραγματεύονται διεθνώς θεωρούνται fiat. Η αξία τους δεν βασίζεται πλέον σε φυσικά αγαθά, όπως ο χρυσός ή το ασήμι, αλλά στην εμπιστοσύνη και την αξιοπιστία του κράτους που τα εκδίδει.
Fiat νόμισμα ή fiat χρήμα;
Οι όροι fiat currency και fiat money αναφέρονται ουσιαστικά στο ίδιο πράγμα: στα κρατικά εκδιδόμενα νομίσματα που χρησιμοποιούνται σε κάθε χώρα.
Υπάρχουν περίπου 180 διαφορετικά fiat νομίσματα σε κυκλοφορία παγκοσμίως, όπως:
- Δολάριο ΗΠΑ
- Ευρώ
- Στερλίνα
- Γιεν Ιαπωνίας
- Δολάριο Καναδά
Η ισοτιμία μεταξύ δύο fiat νομισμάτων ονομάζεται συναλλαγματική ισοτιμία.
Fiat χρήμα vs νομίσματα βασισμένα σε εμπορεύματα
Το fiat χρήμα είναι το ακριβώς αντίθετο από ένα νόμισμα που έχει εγγενή αξία, όπως ένα νόμισμα από χρυσό ή ασήμι.
Ενώ ένα commodity money (νόμισμα εμπορεύματος) έχει αξία λόγω του υλικού από το οποίο είναι φτιαγμένο, το fiat δεν έχει εγγενή αξία — αποκτά αξία μόνο γιατί η κυβέρνηση το ορίζει ως μέσο ανταλλαγής.
Πώς δημιουργήθηκαν τα fiat νομίσματα;
Όλα τα νομίσματα ξεκίνησαν ουσιαστικά ως υποσχέσεις πληρωμής (IOUs). Αρχικά υπήρχε το σύστημα ανταλλαγής (barter).
Παράδειγμα ανταλλαγής:
Αν ένας αγρότης αντάλλασσε 2 κιλά αλεύρι σήμερα για 10 κολοκύθες το φθινόπωρο, θα λάμβανε ένα "χαρτί" που επιβεβαίωνε αυτή τη συμφωνία. Το χαρτί αυτό αποκτούσε αξία και μπορούσε να ανταλλαχθεί και για άλλα αγαθά.
Για να γίνει πιο πρακτικό, οι άνθρωποι άρχισαν να χρησιμοποιούν φυσικά εμπορεύματα, όπως ο χρυσός, ως ενιαίο μέσο ανταλλαγής.
Από τον χρυσό στα νομίσματα
Η ζύγιση του χρυσού δεν ήταν πρακτική, οπότε τα κράτη άρχισαν να κόβουν χρυσά νομίσματα με σταθερό βάρος και εγγυημένη ποσότητα χρυσού. Έβαζαν χαρακώσεις γύρω από την άκρη του νομίσματος για να διασφαλίσουν ότι δεν έχει «ξυστεί» χρυσός από αυτό.
Η εμφάνιση των τραπεζών
Ο χρυσός ήταν δύσκολο να κουβαληθεί και επικίνδυνος να διατηρηθεί, έτσι εμφανίστηκαν οι τράπεζες. Εκεί, οι άνθρωποι αποθήκευαν τον χρυσό τους και έπαιρναν αποδείξεις ιδιοκτησίας — τα πρώτα "χαρτονομίσματα".
Από το χρυσό στο χαρτονόμισμα
Με τον καιρό, οι πολίτες έπαψαν να ανταλλάσσουν τα χαρτονομίσματα με χρυσό, και απλώς τα χρησιμοποιούσαν για συναλλαγές. Κάπως έτσι γεννήθηκε το σύστημα του fiat.
Η τιμή του νομίσματος δεν βασιζόταν πια στον χρυσό, αλλά στην απόφαση του κράτους για την αξία του — «κατ’ εντολή» δηλαδή.
Το τέλος του κανόνα του χρυσού
Μέχρι το 1971, το δολάριο ΗΠΑ ήταν συνδεδεμένο με συγκεκριμένη ποσότητα χρυσού. Τότε ο Πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον κατάργησε οριστικά το σύστημα αυτό (γνωστό ως “Nixon shock”).
Από τότε, τα νομίσματα απέκτησαν ελεύθερη κυμαινόμενη αξία βασισμένη στην εμπιστοσύνη της αγοράς και την νομισματική πολιτική κάθε χώρας.
Είναι ακόμα χρήσιμο το fiat χρήμα;
Με την εμφάνιση των κρυπτονομισμάτων, ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε το χρήμα έχει αλλάξει σημαντικά.
Παρόλο που χώρες όπως το Ελ Σαλβαδόρ έχουν αναγνωρίσει το Bitcoin ως νόμιμο μέσο πληρωμής, τα fiat νομίσματα παραμένουν ο βασικός πυλώνας της παγκόσμιας οικονομίας και δύσκολα θα αντικατασταθούν στο άμεσο μέλλον.
CBDCs: Ψηφιακή εξέλιξη του fiat
Μια πρόσφατη καινοτομία είναι τα CBDCs (Central Bank Digital Currencies), τα οποία συνδυάζουν τον κόσμο των fiat με την τεχνολογία blockchain.
Πρόκειται για ψηφιακά νομίσματα που εκδίδονται από κεντρικές τράπεζες, λειτουργούν με τεχνολογία blockchain, είναι σταθερά σε αξία (όπως το ευρώ ή το δολάριο), και δεν παρουσιάζουν μεταβλητότητα όπως τα περισσότερα κρυπτονομίσματα.
Συμπέρασμα
Το fiat χρήμα παραμένει η ραχοκοκαλιά του παγκόσμιου χρηματοοικονομικού συστήματος. Παρά την άνοδο των ψηφιακών νομισμάτων, το fiat εξακολουθεί να παίζει καθοριστικό ρόλο στο παγκόσμιο εμπόριο, τη χρηματοδότηση και την καθημερινή οικονομική δραστηριότητα.
Η έννοια του χρήματος έχει αλλάξει ριζικά μέσα σε έναν αιώνα — και δεν αποκλείεται να δούμε ακόμα πιο δραστικές εξελίξεις στο μέλλον.
This article is for general information purposes only and is not intended to constitute legal, financial or other professional advice or a recommendation of any kind whatsoever and should not be relied upon or treated as a substitute for specific advice relevant to particular circumstances. We make no warranties, representations or undertakings about any of the content of this article (including, without limitation, as to the quality, accuracy, completeness or fitness for any particular purpose of such content), or any content of any other material referred to or accessed by hyperlinks through this article. We make no representations, warranties or guarantees, whether express or implied, that the content on our site is accurate, complete or up-to-date.
